4 x T

  Pod tym tajemniczym, matematycznym tytułem ukrywa się kolejna mądra myśl Beaty Pawlikowskiej. Jest jesień, długie, zimne wieczory i przychodzi chandra, która pozbawia nas dobrego samopoczucia, a często jesteśmy jakby smutni, tracimy wiarę w siebie i wątpimy w dobre strony życia.

Ostatnio kupiłam kolejny numer Poradnika Domowego, a w nim, obok przepisów kulinarnych czy wskazówek kosmetyczno-modowych, perełka. Kolejny, świetny felieton Beaty Pawlikowskiej. O czym? O 4xT...

A więc przepis na życie i kurs pozytywnego myślenia. Co jest ważne? 

TAK. TOTALNIE.TU i TERAZ.

To, co było dobre i to, co było przykre, jest już przeszłością. To już BYŁO. Cudownie splotło się w to, co tworzy moje życie dzisiaj.Dlatego niczego nie żałuję. Było, minęło. Nauczyło mnie czegoś ważnego, dało mi jakąś nową umiejętność. Dziękuję i idę dalej.

 Po tych słowach autorki pozostaje tylko myśl: I TEGO SIĘ TRZYMAJMY! Czego życzę sobie i wszystkim, którzy nie chcą popaść w jesienną melancholię...

Stowarzyszenie Umarłych Poetów

Dzisiaj pierwszy w tym roku szkolnym wpis jako owoc uczniowskich przemyśleń po przeczytaniu(?!) lektury- bardzo przecież lubianej przez nastolatków. Zapraszam do uważnego czytania ;-)

•  Carpe diem oznacza, że trzeba było wstać wcześnie rano i chwytać dzień.
• Szkoła wojskowa to taka, w której panują porządne dyscypliny.
• Nie zabrakło ciekawych wydarzeń, np. samobójstwo Neila.
• Neil mógłby zostać moim przyjacielem, ponieważ jego postać bardzo mnie dotknęła.
• Chłopak grał w sztuce" Smutki letniej nocy"/ "Jezioro łabędzi".
• W kim zakochał się Knox? W dziewczynie.
• Moim przyjacielem mógłby zostać Nolan- sprzeciwił się ojcu i został dyrektorem.
• Chwytać dzień oznacza, że nie wolno go puścić.
• Profesor Keating uczył kopania piłki po łacinie.

To wszystko na dzisiaj. Mam nadzieję, że się podobało;-)

 

KALENDARZ NR 8

LEKTURKI DO GRUNTOWNEJ POWTÓRKI

Dzisiaj przypominam  treść i zagadnienia do kilku najważniejszych lektur w gimnazjum, czyli tych z gwiazdką, które należą do ścisłego kanonu.



 I  Jan Kochanowski Fraszki

autor: Jan  z Czarnolasu                              epoka: renesans, odrodzenie, panowanie Jagiellonów

• Nazwa pochodzi z języka włoskiego, gdzie „frasca” w znaczeniu przenośnym oznacza błahostkę, coś lekkiego, żartobliwego.
• jest to gatunek liryki: krótki wierszyk często żartobliwy lub refleksyjny. Porusza sprawy bliskie człowiekowi i zawiera wyrazistą puentę.
• Fraszka bywa pisana:
• „na coś” (np. Na lipę),
• „do czegoś” (Do gór i lasów),
• lub „o czymś” (O doktorze Hiszpanie). Zauważcie, że to przyimki !
• Przykłady fraszek

NA NABOŻNĄ

Jesli nie grzeszysz, jako mi powiadasz,
Czego się, miła, tak często spowiadasz?

  Na lipę

Gościu, siądź pod mym liściem, a odpocznij sobie!
Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się najwysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potem szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie.
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mie pan tak kładzie
Jako szczep najpłodniejszy w hesperyskim sadzie.

   Na zdrowie

Ślachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,                                           

Jako smakujesz,                         Zwróć uwagę na: apostrofy, uosobienia,wyrazy dźwiękonaśladowcze, archaizmy
Aż się zepsujesz.
Tam człowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
Że nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droższego;
Bo dobre mienie,
Perły, kamienie,
Także wiek młody
I dar urody,
Mieścia wysokie,
Władze szerokie
Dobre są, ale -
Gdy zdrowie w cale.
Gdzie nie masz siły,
I świat niemiły.
Klinocie drogi,
Mój dom ubogi
Oddany tobie
Ulubuj sobie!

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

II Jan Kochanowski Treny

epoka:   odrodzenie, renesans
gatunek: pieśń żałobna poświęcona konkretnej zmarłej osobie  
podmiot liryczny: zrozpaczony ojciec

• Treny jest to słynne dzieło Jana Kochanowskiego, poświęcone zmarłej córce Urszuli, wydane w roku 1580. Tworzy je poeta po śmierci ukochanej, kilkuletniej córeczki, która miała być „spadkobierczynią lutni”, czyli talentu poetyckiego Kochanowskiego. Bohaterką jest nie tylko Urszulka – choć zbolały poeta często ją wspomina. Tematem głównym Trenów stają się uczucia rozpaczającego ojca.
• Tren V- Urszulka jako oliwka, która zostaje za wcześnie ścięta przez zbyt nieuważnego ogrodnika ( analogia do  starożytnego motywu oliwki). Porównanie homeryckie= bardzo rozbudowane
• Tren VII - motyw ubranek, które pozostały po zmarłym dziecku. Teraz potrzebna jest już tylko trumienka i grudeczka ziemi. Nie o takim posagu dla córki marzyli jej rodzice.
• Tren VIII- Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim, moja droga Orszulo tym zniknieniem swoim. Motyw pustki, która pozostała po dziecku. Kiedyś dom tętnił życiem i śmiechem , a teraz wkoło smutek i żal.( motyw kontrastu: na początku i na końcu smutek, w środku radosna charakterystyka żyjącego dziecka)

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

III Ignacy Krasicki Bajki

autor: książę poetów, biskup warmiński, człowiek światły i przewidujący zbliżający się upadek Rzeczpospolitej. Chce piórem walczyć o ojczyznę i dobitnie pokazać rodakom ich wady i przywary

epoka: oświecenie, XVIII wiek, czasy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, obiady czwartkowe, kraj pogrążony w anarchii

gatunek: wiersz narracyjny pokazujący ludzkie wady, ukryte najczęściej w postaciach zwierząt. Pouczenia, czyli morał. Kontrast pozwala zderzyć dobro ze złem.

• Ptaszki w klatce – bajka o niewoli.Jest to dialog a przedmiotem rozważań jest wolność. Refleksja, iż ten, kto swobody nie zaznał, nie odczuwa tak jej straty jak ten, kto wolność pamięta, jest jasna. go w krótki dialog, obrazową scenkę, wymianę zdań – ptaszków w klatce. 
• Szczur i kot – bajka o zarozumialstwie.Nietrudno wyobrazić sobie tę scenkę: nadęty i napuszony szczur, który pragnie zaimponować szarym myszętom. Nie znasz przypadkiem takich postaci, które wprawdzie zamiast futerek szczurzych noszą piękne ciuchy, ale...? Krasicki przestrzega ich, tych samych wczoraj i dziś, pokazując tragiczny (czyż nie?) los szczura. Akcja rozwija się lotem błyskawicy: szczur się zakrztusił, kot wpadł, porwał i zadusił. 

• Malarze – bajka o obłudzie.W naszych czasach Jan i Piotr zmienili zawody. Nie malują portretów, ale… pochlebstwo nadal pozostało drogą do klienta. Może Jan pracuje w reklamie, może w promocji kosmetyków albo ubrań, konfekcji damskiej lub też męskiej? Piotr nadal nie może związać końca z końcem, skoro mówi wszystkim prawdy niepochlebne, kłóci się z szefem o sprawiedliwość, a brzydkiej pani mówi, że jest brzydka? Krasicki chwali Piotra, my oczywiście też. Krasicki radzi być Piotrem, nie fałszywym Janem. 

• Jagnię i wilcy – bajka o prawie siły.Poeta użył kontrastów: siła – słabość, wilki – jagnię, zbrodnia – niewinność, cynizm – naiwność. W dodatku jest to bajka okrutna, niemal sadystyczna (miłe zwierzątka rozrywają jagnię, a potem je zżerają). Taka też ma być, bo ta bajka należy do grupy najbardziej krytycznych wobec panującego w świecie bezprawia, wobec faktu, że silniejszy tak czy inaczej pokona słabszego. W świecie Krasickiego, magnaterii, szlachty, sejmów i sejmików.

 ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

IV  Zemsta Aleksander Fredro

epoka: romantyzm     gatunek: komedia oparta o konflikt i jego rozwiązanie, intrygę, kontrast, komizm słowa, postaci i sytuacji

• Nawiązuje do prawdziwego sporu z XVII wieku –pomiędzy dwoma współwłaścicielami zamku w Odrzykoniu – Firlejem i Skotnickim. 
  - Główna oś akcji – to kłótnia Rejenta i Cześnika o zamkowy mur i miłość młodych potomków skłóconych stron. 
• akcja toczy się starym gotyckim zamku. Mur graniczny oddziela część Cześnika Raptusiewicza od części Rejenta Milczka. W murze jest wyrwa – i o nią toczy się spór. Rejent chce naprawić mur i ściąga murarzy, Cześnik stawia sarmackie veto.

• Główne postacie to Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek. Zaprezentowani na prawach kontrastu typowi przedstawiciele polskiej szlachty. Skłóceni o dziurę w murze. 
• Para zakochanych (obowiązkowa w komedii) Klara i Wacław. Klara jest wychowanką Cześnika, Wacław synem Rejenta, co początkowo bardzo utrudnia sytuację zakochanych.
• Podstolina – kobieta modna, wdowa – pragnąca wydać się za mąż,by wieść spokojne i dostatnie życie.
• Papkin – postać szczególna. Gość na dworze Cześnika, dziwak i gaduła – tchórz opowiadający o swoich rzekomych rycerskich dokonaniach. Typowa postać komiczna. Skojarz go z trzema zadaniami od Klary: post, milczenie i odwaga ( krokodyl;-)

Najlepiej ustalić sobie jak to było: 

• Na zamku mieszkają dwaj szlachcice, siedziba podzielona jest murem. Mur wymaga naprawy – Rejent Milczek postanawia go odbudować. Wzywa murarzy, zaczyna remont.
• Cześnik stawia veto. Wysyła służbę, by przegoniła murarzy i przerwała naprawę. Nienawiść sąsiedzka kwitnie.
  Rejent Milczek pisze skargę do sądu o pobicie majstrów.
• Cześnik Raptusiwicz chce wyzywać go na pojedynek. Planuje też własny ślub. Zaręczony jest z Podstoliną.
• Rejent Milczek obmyśla zemstę. Aby zrobić na złość Cześnikowi postanawia ożenić z Podstoliną swojego syna Wacława! Tym samym zamierza doprowadzić sąsiada do szału. Podstolina mu sprzyja, bo niegdyś romansowała z Wacławem i woli młodego męża. Wacław za to ani myśli o małżeństwie z podstarzałą damą, bo kocha Klarę.
  Raptusiewicz – kiedy dowie się o planach sąsiada, szybko reaguje na ruch przeciwnika – jego zemsta: „więzi” Wacława, sprowadza księdza, który udziela ślubu Klarze (jego bratanicy) i synowi Rejenta. Tak naprawdę zwycięża miłość, a pomiędzy sąsiadami zapanuje zgoda.

Pamiętaj! To ważne!

Są to bohaterowie zestawieni na zasadzie kontrastu, lecz kontrast dotyczy głównie ich cech charakteru, osobowości, nie dobra czy zła postaci ( jak to było na przykład w Balladynie). To dwaj typowi szlachcice Polski sarmackiej:jeden jest milczący i podstępny, drugi gwałtowny i energiczny, otwarty w działaniu. 
Obaj mają wady – ale i obaj czasem budzą sympatię. Dlaczego tak? Bo Fredro był wnikliwym obserwatorem swojego świata, przedstawił – ze złośliwością, ale i sentymentem – kontuszowych Polaków XIX wieku ich typy i charaktery.
Milczek, Raptusiewicz – zwróć uwagę na tzw. nazwiska znaczące. W dawnych komediach często stosowano taki zabieg – już dzięki nazwisku poznajemy cechy bohatera.

Cześnik Raptusiewicz – jaki jest?

• Jak mówi jego nazwisko – gwałtowny, kłótnik i zabijaka skory do bójek. W działaniu mało wyrafinowany, działa szybko i otwarcie. Waleczny, odważny, chętny do pojedynku, mniej wymowny, zwłaszcza wobec kobiet. Nie przebiera w słowach.Sympatyczniejszy od Rejenta – jego szczera dusza i temperament budzą życzliwość czytelnika. Jego ulubione powiedzonko – „mocium panie”. 
• Rejent – jaki jest Milczek.
  podstępny Milczek-chytrusek.Ten działa w milczeniu, planuje, intryguje. Milczący, ale przebiegły. Jest dwulicowy – pozornie wydaje się, pobożny, pokorny, skromny i spokojny. Ale Cześnik mówi o nim, że „nosi diabła za skórą” – i ma rację! Skąpy i mściwy, zawzięty. Milczek jest sprytny i obłudny. Jego typowe powiedzonko to pobożne: „Niech się dzieje wola nieba”, którego używa, kiedy mu pasje.
  
  Komizm Zemsty

Zemsta jest komedią – czyli takim gatunkiem literackim, w którym kluczową rolę odgrywa komizm – chwyty autora stosowane po to, by rozśmieszyć odbiorcę.

Komizm postaci – przykład: Papkin.
Komizm sytuacji – przykład scena z pisaniem listu Cześnika przez Dyndalskiego.
Komizm słowa – wpadka z słynnym „mocium panie” Cześnika.
Uwaga – parodia
W literaturze dość często stosowana, na użytek komedii przydaje się znakomicie. 
Fredro zakpił sobie z literackiego motywu kłótni o zamek (znamy – choćby z Pana Tadeusza) z waśni rodów (znamy z Romea i Julii) z modnej w epoce postaci kochanka – romantycznego, kochającego aż po grób, zdolnego do najwyższych poświęceń. Mamy ten typ w Zemście! To Papkin, „lew Północy” zakochany w Klarze i… głupi oraz zabawny w swoich kwiecistych wyznaniach.

Ważne wiadomości: komedia to gatunek należący do dramatu, dlatego ważne pojęcia to: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny (didaskalia), dialog, monolog, brak narratora !

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

V Henryk Sienkiewicz Krzyżacy


epoka: pozytywizm, druga  połowa XIX wieku   gatunek: powieść historyczna z czasów panowania Władysława Jagiełły XIV/XV wiek

Krzyżacy. – popularna nazwa średniowiecznego zakonu rycerskiego. Dokładnie nazywał się Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny w Jerozolimie. Nazwa Krzyżacy wzięła się od krzyża noszonego przez rycerzy zakonu na białych płaszczach. Sprowadzeni do Polaki przez Konrada Mazowieckiego (XIII wiek) szybko ze sprzymierzeńców stali się wrogami, bo pod pozorem szerzenia wiary łupili polskie domostwa i zabierali Polakom ziemię. Sienkiewicz zamieścił nazwę zakonu w tytule powieści, bo prawda o zakonie jest jej głównym tematem. Henryk Sienkiewicz, najważniejszy polski twórca powieści historycznych jest autorem nagrodzonej Noblem powieści Quo vadis, a także bardzo popularnej w Polsce Trylogii.  Sienkiewicz chciał zareagować na nasilającą się germanizację na ziemiach zaboru pruskiego. Wpadł na pomysł, by napisać Krzyżaków –powieść stała się przekazem do narodu, który można streścić w zdaniu: nie dali rady pod pretekstem chrystianizacji podbić nas Krzyżacy, tym bardziej nie dadzą rady także Niemcy. Powieść historyczna, czyli taka, która opowiada o dawnych czasach i wydarzeniach minionych, pokazuje przygody osób fikcyjnych, ale występują w niej też postacie historyczne.  Głównym bohaterem, wokół którego autor zbudował akcję, jest właśnie Zbyszko z Bogdańca – młody rycerz, szlachetny i odważny. Jak to w powieściach historycznych bywa – taka postać łączy ciąg zdarzeń historycznych i fikcję literacką. Prywatne perypetie Zbyszka splotą się z konfliktem polsko-krzyżackim. Te prywatne perypetie to: Miłość do Danusi – pierwsze spotkanie w tynieckiej karczmie, kiedy to Zbyszko zachwyca się śpiewem dziewczyny, po czym ratuje ją od upadku z ławy. Zatarg z posłem krzyżackim – uwięzienie Zbyszka i skazanie go na śmierć. Siłą obyczaju – Danusia ratuje Zbyszka od katowskiego miecza, nakładając mu na głowę swoją nałęczkę. Wyprawa Zbyszka z chorym wujem Maćkiem do Bogdańca – polowanie, spotkanie i przyjaźń z Jagienką. Powrót na dwór – pasowanie na rycerza, ślub z Danusią. Porwanie Danusi przez Krzyżaków. Wyprawa Juranda po córkę do zamku Krzyżaków. Podstęp Krzyżaków, którzy pokazują mu obłąkaną dziewczynę, gniew Juranda, uwięzienie rycerza po walce: jeden Jurand przeciw załodze zamku. Pokonano go dopiero za pomocą sieci.  Zbyszko zabija w pojedynku Rotgiera. Zemsta Zygfryda de Loewe – okrutne okaleczenie Juranda. Krzyżak wydłubuje mu oczy, wyrywa język i ucina dłoń. Poszukiwania: porwanej Danusi szuka Zbyszko, Maćko z Jagienką Zbyszka. Zbyszko odbije Zygfrydowi Danusię, lecz chora dziewczyna umrze w drodze do domu.  Ślub Zbyszka z Jagienką.  Bitwa pod Grunwaldem. Ważne! Postacie historyczne to: Władysław Jagiełło – król Polski, królowa Jadwiga, książę Witold, książę Janusz, księżna mazowiecka Anna Danuta – żona księcia Janusza, bracia Konrad i Ulryk von Jungingenowie – wielcy mistrzowie zakonu, Kuno Lichtenstein – komtur krzyżacki, rycerze polscy: Zawisza Czarny, Zyndram z Maszkowic; Powała z Tczewa. Najważniejszewydarzenia historyczne to: śmierć królowej Jadwigi, bitwa pod Grunwaldem. Zbyszko i Jurand. Co ich łączy?  Łączy te postacie fakt, że są rycerzami i ich cechy są zgodne z wymogami kodeksu rycerskiego. Są to więc ludzie honorowi, szlachetni, prawdomówni, pobożni, waleczni. Pamiętaj! HBO- Bóg, honor, ojczyzna Zbyszko to młody rycerz, gwałtowny, dumny, pojedynkuje się, chce bronic honoru damy swego serca. Maćko jest silny, religijny.  Jurand – to symbol krzywdy i okrucieństwa zadanego bohaterowi przez Krzyżaków. Wykazuje się wielką odwagą – samotnie staje u wrót krzyżackiego zamku, by odebrać córkę. Jest mistrzem walki – Krzyżacy muszą zarzucić na niego sieć, aby pokonać go w walce. Jest wytrzymały na ból – znosi straszliwe okaleczenie. I musi być człowiekiem wielkiego ducha, skoro potrafi dokonać aktu przebaczenia wobec człowieka, który tak go skrzywdził. Obyczaje rycerstwa ukazane w Krzyżakach  dwór królewski w Krakowie, dwory książęce: w Ciechanowie i Płocku, siedziby rycerskie: Bogdaniec, Zgorzelice, Spychów, zamek krzyżacki w Malborku, Szczytnie. Najciekawsze obyczaje polskiego rycerstwa. Danusia narzuca na głowę Zbyszka białą nałęczkę, czym ratuje go od katowskiego topora – dawny zwyczaj ludowy, który pannie daje pierwszeństwo do narzeczonego przed prawem. Rycerskie pojedynki – zwyczaj znany w całej Europie, najczęściej o honor damy serca rycerzy, którzy ślubowali bić się z każdym kto zaprzeczy, że jego dama jest najpiękniejsza w świecie. Ślubowanie. Rycerz chętnie ślubował, iż dokona jakiegoś czynu – a dopóki tak się nie stanie, to na przykład nie będzie mógł się ożenić. Zbyszko ślubuje Danusi zdobycie pawich piór, w akcie zemsty za śmierć jej matki zabitej przez Krzyżaków. Życie dworskie – rozrywki dwórek księżnej Anny,obyczaje ślubne (ślub Danusi i Zbyszka), przy tym przesądy – np. Danusia miała bukiet z suszonych kwiatów, co uważano za złą wróżbę. Życie rycerskie w swoich siedzibach – na przykład polowanie na niedźwiedzia w Bogdańcu. Obyczaje polityczne – ochrona posła, narady wojenne, przesłanie przed bitwą mieczy i odpowiedź króla, pieśń Bogurodzica śpiewana podczas ruszania do boju. UWAGA! Pamiętaj o archaizmach. W utworach z dawnych epok są one niezbędne, aby przybliżyć koloryt opisywanych czasów. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

VI   Dziady cz. II  Adam Mickiewicz

Dziady część II, zwane też wileńsko-kowieńskimi, ponieważ cześć II i IV napisał Mickiewicz podczas pobytu w Wilnie, gdzie studiował, i w Kownie – gdzie pracował jako nauczyciel.

Adam Mickiewicz – najważniejszy polski twórca romantyczny. Dziady szczególnie część III, należą do najważniejszych utworów polskiej literatury.

gatunek: dramat romantyczny.( utwór mieszany)

Romantycy odeszli od zasad klasycznych, bardziej podobały im się pomysły teatralne Williama Szekspira i w tym duchu chcieli tworzyć. Dlatego dramatu romantyczny nie ogranicza się w czasie ani miejscu, ani myśli trzymać się logiki przyczyn i skutku zdarzeń. Gadająca chmura albo przeskok w czasie o sto lat to zwykła rzecz w dramacie romantycznym.

Klasyczne trzy jedności tragedii greckiej nie obowiązują. 

Noc przed Zaduszkami... Kaplica. Cmentarz. Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, okna kaplicy zostały zakryte czarnym całunem, nie pali się nawet świeca. Rozgrywa się tu obrzęd dziadów – gromada wieśniaków pod przewodnictwem Guślarza wywołuje duchy. Na scenę wkraczają duchy, widma, upiory. Pojawiają się na krótko, odsłaniają zebranym strzępki swojej historii, po czym znikają, pozostawiając uczestnikom widowiska nauki moralne. Wieśniacy usiłują pomóc im dostać się wreszcie do nieba, ale nie zawsze jest to możliwe.

1)Pierwsze przybywają duszyczki dzieci -Józia i Rózi. Duchy lekkie – duszyczki dzieci, które proszą zebranych o ziarnko gorczycy, bo oto zbawienia doświadczyć mogą jedynie ci, którzy za życia doznali goryczy, bólu, rozpaczy. Udziałem Józia i Rózi stały się tylko ziemskie przyjemności, dzieciństwo wolne od trosk, „pieszczoty, łaskotki, swawole”. Za słodycz ziemskiego bytowania trzeba potem gorzko płacić wiecznym wygnaniem, nudą i trwogą, bo:

Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.

                                                                                         

2) Jako drugi przybywa duch ciężki. To Widmo złego pana, wielkiego magnata, spragnionego jadła i napoju. Towarzyszy mu rój ptactwa. Kruki, sowy i orlice to również elementy przestrzeni pozaziemskiej, dawni poddani, którzy po śmierci przyjęli taką postać. Odkrywają mroczną, pełną przewin przeszłość swego pana, który w ich relacji staje się uosobieniem pazerności, pychy i zła. Gnębił poddanych, morzył głodem, skazywał na chłostę. Nie odnalazł w sobie nigdy ani odrobiny litości, współczucia, po prostu „nie był człowiekiem ni razu”. Krótka, ale niezwykle drapieżna, pełna grozy scena ujawnia kolejną prawdę:

Bo kto nie był ni razu człowiekiem
Temu człowiek nic nie pomoże.

3) I wreszcie z zaświatów przybywa duch z grzechem średnim. To Zosia, najpiękniejsza niegdyś dziewczyna w wiosce. Błąka się po zaświatach, bo nie potrafiła kochać. Gardziła ziemską miłością, igrała z uczuciami wielbicieli. Jej grzechem stał się brak uczucia, żyła na świecie, lecz „nie dla świata”. Po śmierci nie może dostąpić zbawienia. Skazana na odwieczną trwogę samotności, pragnie doświadczyć miłości, lecz:

Kto nie dotknął ziemi ni razu,
Ten nigdy nie może być w niebie.

WAŻNE !

-motyw fantastyki w postaci duchów spoza realnego świata,

- wskazówki dotyczące dobrego, moralnego życia

Oskar i pani Róża

     To jedna z najpiękniejszych, a jednocześnie najtrudniejszych książek. Powód jest prosty- mowa tutaj o śmierci dziecka i o jego porażającej szczerości wobec życia. Oskar jest bardziej dojrzały niż tłumy dorosłych. Warto to przeczytać, przemyśleć, zweryfikować swoje  poglądy , a nawet tak zwyczajnie i po ludzku popłakać sobie w ukryciu, bo wtedy mamy gwarancję, że te łzy są naprawdę szczere.

Dzisiaj garść tych weselszych stwierdzeń, czyli humor zeszytów. Okazało się, że i taka lektura nie oparła się radosnej twórczości gimnazjalistów, którzy jak zwykle ratują się, jak umieją :-).

• Bekon to chłopiec, który lubił jeść bekon.
• Peggy Blue była chora na coś tam, została wyleczona z choroby i z niebieskiego koloru skóry zmieniła się w różowy.
• Oskar swoje ostatnie święta Bożego Narodzenia spędził na pisaniu listów do św. Mikołaja.
• Popcorn miał wysypkę w postaci kulek popcornu.
• Sportowy pseudonim cioci Róży to Węgorzyca.
• W szpitalu mówili na Oskara Wielka Głowa.
• Kumple Oskara to: Bekon, Popcorn i Bóg.
• Ulubiona opera chłopca to Tańczące łabędzie.
• Pani Róża miała pseudonim Dusiciel.
• Peggy Blue to Chinka, która żuła gumę w ustach Oskara.

POWTÓRKA NR 7

Zdanie wielokrotnie złożone

Zdanie wielokrotnie złożone – składa się z co najmniej trzech zdań składowych, które mogą być w stosunku do siebie złożone współrzędnie, lub podrzędnie, lub i współrzędnie, i podrzędnie, np.

(1) Lubię filmy, (2) ale wolę czytać powieści Jane Austin, (3) dlatego teraz wybieram się do biblioteki.

        1                                             2                                                                   3
Zdanie 1 – zdanie główne;  Zdania 1 i 2 – złożone współrzędnie przeciwstawne; Zdania 2 i 3 – złożone współrzędnie wynikowe.


(1) Obiecała mi, 
                            (co?) (2) że się ze mną spotka,      
                                                                           (pod jakim warunkiem?) (3) jeśli tylko upora się z nadrobieniem zaległości.
          
Zdanie wielokrotnie złożone 
zdanie 1 – zdanie główne, zdanie nadrzędne do zdania 2;
zdanie 2 – zdanie podrzędne do zdania 1 dopełnieniowe; zdanie nadrzędne do zdania 3;
zdanie 3 – zdanie podrzędne do zdania 2 okolicznikowe warunku.
(1) Podoba mi się malarstwo, (2) więc pójdę do galerii, (3) żeby obejrzeć najnowszą wystawę.                                                                             po co?        
Wypowiedzenie wielokrotnie złożone
Zdanie 1 – zdanie główne;
Zdania 1 i 2 – złożone współrzędnie wynikowe;
Zdanie 2 – nadrzędne do wypowiedzenia 3;
Wypowiedzenie 3 – podrzędne do zdania 2 okolicznikowe celu.

Imiesłowowy równoważnik zdania

Czym jest imiesłowowy równoważnik zdania?

Czasem jest tak, że zdanie podrzędne zamiast normalnego orzeczenia (myślał, pisał, wiał) ma imiesłów (myśląc, pisząc,wiejąc). Wtedy właśnie mamy do czynienia z imiesłowowym równoważnikiem zdania podrzędnego.

imiesłowowy równoważnik             zdanie nadrzędne
zdania podrzędnego                                   Janek zapomniał o bożym świecie.
Myśląc o Joasi, 

imiesłowowy równoważnik                                                       zdanie nadrzędne
zdania podrzędnego                                                             zapłakał rzewnie.
Sprawdziwszy stan konta, 

imiesłowowy równoważnik                                                    zdanie nadrzędne
zdania podrzędnego                                                     wpadł do dziury przy drodze.Biegnąc do domu, 

• Mówiąc o imiesłowowym równoważniku zdania, mamy na myśli tylko
  • imiesłowy przysłówkowe uprzednie (usłyszawszy, wykrzyczawszy) lub współczesne (pisząc, krzycząc). 
• Pamiętaj!
  Dla obu zdań – i podrzędnego, i nadrzędnego – wykonawcą imiesłowu i wykonawcą orzeczenia musi być ta sama osoba. 
  
  A.
  Anka rozważa swoje szanse i równocześnie gotuje barszcz.         Zdanie złożone współrzędnie
  Anka, rozważając swoje szanse, równocześnie gotuje barszcz.imiesłowowy równoważnik zdania podrzędnego
  
  Anka rozważa i Anka gotuje. Jest OK – i tu, i tu Anka jest podmiotem. 
  
  B.
  Kiedy spacerowałem, potwornie grzało słońce.          
  Spacerując, odczuwałem potworne gorąco słońca. 
  imiesłowowy równoważnik zdania podrzędnego  
  
  Ja spaceruję. Ja odczuwam.  Jest OK – i tu, i tu ja jest podmiotem. 
  
  C.
  Gdy się opalałem, pogryzły mnie komary.   
  Opalając się, zostałem pogryziony przez komary.  imiesłowowy równoważnik zdania podrzędnegoJa się opalałem. Ja zostałem pogryziony.  OK – i tu, i tu ja jest podmiotem.
  D.
  Kiedy przeczytałem o Robinsonie, współczułem mu.  Przeczytawszy o Robinsonie, współczułem mu.imiesłowowy równoważnik zdania podrzędnego  
  
  Ja przeczytałem. Ja współczułem.  OK – i tu, i tu ja jest podmiotem.
  E.
  Kiedy korzystałem z komputera, zepsuł się.   Korzystając z komputera, zepsuł się!     
  Ja korzystałem z komputera,  on się zepsuł. Błąd! Dwa różne podmioty

KALENDARZ NR 6       RODZAJE ZDAŃ ZŁOŻONYCH

Zdanie złożone współrzędnie


W zdaniu złożonym współrzędnie żadne ze zdań składowych nie określa drugiego, a zdania te wzajemnie się uzupełniają. W zależności od tego, w jakim stosunku wobec siebie pozostają treści zdań współrzędnych, rozróżniamy cztery typy zdań złożonych współrzędnie.

Typy zdań złożonych współrzędnie

• łączne 
  Wypowiedzenie złożone współrzędnie łączne rozpoznajemy: 
  
  • po tym samym wykonawcy czynności– Majka odrobi lekcje i pójdzie do koleżanki.
    – Michał jest zdolny i uczy się dobrze.
  • lub po tym, że zapisane w takich zdaniach czynności odbywają się niezależnie od siebie w tym samym czasie lub miejscu, np.
    – Spacerowałem po mieście a Majka oglądała wystawy sklepów.
    – Z jednej strony boiska dziewczyny rozmawiały, a z drugiej strony chłopcy grali w piłkę.
  • Treść pierwszego zdania łączy się z treścią zdania drugiego, najczęściej za pomocą spójników: i, oraz, a, ani, ni, jak również, tudzież, zarazem, także, np.
                               1                         2                         Czytam książkę i słucham muzyki.    
    
                               1           i             2
    Wykres: ___________ ….. ___________
    
              1. zdanie składowe       2. zdanie składowe  
    
    Zdania leżą na tym samym poziomie, co pokazuje, że nie są od siebie zależne. 
    
    
• rozłączne 
  
  • Wypowiedzenie złożone współrzędnie rozłączne rozpoznajemy po tym, że w zdaniach takich mówi się o czynnościach, które się wzajemnie wykluczają (nie mogą istnieć jednocześnie). 
  • To znaczy, że wykonawca czynności może i wykonuje tylko jedną z nich.
    – Arek po przyjściu ze szkoły idzie na spacer z psem lub czyta gazety.
    – Wieczorem będę oglądał film albo pójdę do kolegi.
    – Idziesz z nami do kina czy zostajesz w domu?
    – Idziesz, czy zostajesz?Treść pierwszego zdania wyklucza treść zdania drugiego; najczęściej zdania składowe 
    połączone są spójnikami: albo, lub, czy, bądź, np.
                               1                                      2               
                   Czytam książkę albo słucham muzyki.  
    
                               1               albo                 2
    Wykres:  ___________← ….. →___________ 
              1. zdanie składowe               2. zdanie składowe
    
• przeciwstawne 
  
  • Wypowiedzenie złożone współrzędnie przeciwstawne rozpoznajemy po tym, że treści zdań przeciwstawiają się sobie. Oznacza to, że mogą być w nich przeciwstawione różne osoby, cechy czy czynności.
    – Wyszedłem wcześnie z domu, ale spóźniłem się do szkoły.
    – Ty się śmiejesz, a jej jest przykro.
    – Pokój Maćka jest mały lecz niezwykle przytulny.
    – W Krakowie świeci słońce, natomiast w Warszawie pada deszcz.
    – Dziewczęta były zmęczone, ale nie chciały zakończyć meczu.
    – Ranek był bardzo chłodny, zaś wieczór okazał się bardzo ciepły.
  • Treść pierwszego zdania przeciwstawia się treści zdania drugiego.
  • Najczęściej zdania składowe są połączone spójnikami: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast
                              1                                      2                                          Nauczyłam się, ale dostałam dwóję.
                              1                ale                  2   
    Wykres: ___________→ ….. ←___________ 
               1. zdanie składowe           2. zdanie składowe  
    Strzałki rysowane „do siebie” uwydatniają przeciwstawność znaczeniową zdań składowych.
    
    
• wynikowe 
  
• Wypowiedzenie złożone współrzędnie wynikowe rozpoznajemy po tym, że treść zdania drugiego wynika z treści zdania pierwszego.
  – Lubię fantastykę, więc pójdę do kina na „Władcę Pierścieni”.
  – Byłem chory, dlatego nie mogłem przyjść do szkoły.
  – Kościół był w remoncie, toteż nie mogliśmy go zwiedzić.
  – Mamy wszystko przygotowane, zatem możemy zaczynać zawody.
  – Chmurzy się, możemy zatem spodziewać się burzy.
  W tego typu zdaniach zdania składowe najczęściej są połączone spójnikami: więc, zatem, toteż, dlatego, np.
                         1                                  2        
             Nauczyłam się, więc dostałam piątkę.  
  
                         1                 więc          2Wykres: ___________→ …..→ ___________
            1. zdanie składowe          2. zdanie składowe
• ....................................................................................................................................................................................................

Typy zdań złożonych podrzędnie

• podmiotowe
• orzecznikowe
• dopełnieniowe
• przydawkowe
• okolicznikowe
  • miejsca,
  • czasu,
  • przyczyny,
  • stopnia,
  • sposobu,
  • celu,
  • przyzwolenia,
  • warunku

Zdanie złożone podrzędnie podmiotowe

• • Zastępuje podmiot zdania nadrzędnego. 
  • Odpowiada na pytania: 
    kto?, co?

      zdanie nadrzędne 
Ten dostanie nagrodę,
                                         (kto?)         zdanie podrzędne
                                                     kto okaże się najlepszy. 

zdanie nadrzędne 
Martwi mnie,                         (co?)      zdanie podrzędne
                                     że Joanna wyjeżdża. 
Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym podmiotowym

• • 
    

Zdanie złożone podrzędnie orzecznikowe

• • Zastępuje orzecznik zdania nadrzędnego; 
  • Odpowiada na pytania: 
    kim jest?, czym jest?, jaki jest?, 
    jaki był?, kim stał się?, kim został?

zdanie nadrzędne 
Maciek był tym, 
                             (kim był?)           zdanie podrzędne
                                               na kim mi bardzo zależało. 

zdanie nadrzędne 
Andrzej jest taki, 
                             (jaki jest?)          zdanie podrzędne
                                               że wszyscy koledzy go lubią. 
zdanie nadrzędne 
Śnieg był taki, 
                        (jaki był?)          zdanie podrzędne
                                         że po chwili przemokliśmy.
 zdanie nadrzędne
Kraków jest tym dla Polski, 
                                             (czym jest?)        zdanie podrzędne
                                                                    czym Rzym dla Europy. 
zdanie nadrzędne 
Hałas był taki, 
                          (jaki był?)                 zdanie podrzędne
                                             że nic nie można było zrozumieć.
Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym orzecznikowym


Dobra rada!
Aby właściwie rozpoznać zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym, należy ustalić, czy w zdaniu nadrzędnym mamy

• po pierwsze – do czynienia z orzeczeniem imiennym,
• po drugie – czy orzecznik orzeczenia imiennego jest wyrażony zaimkiem, np, 
  – był taki, 
  – stała się tym, 
  – jest tym, 
  – został tym, itp.
  Pamiętaj! Orzecznik to druga część orzeczenia imiennego, np. 
  Ranek był chłodny.
  • był chłodny to orzeczenie imienne,
  • wyraz chłodny to orzecznik.

Zdanie złożone podrzędnie przydawkowe

• • Zastępuje przydawkę zdania nadrzędnego.
  • Jest rozwiniętym w formę zdania określeniem rzeczownika.
  • Odpowiada na pytania:  
    jaki? jaka? jakie? który? która? które? 
    czyj? czyja? czyje? ile? z czego?
    

       zdanie nadrzędne
Wykorzystałam pomysł, 
                                         (jaki?)            zdanie podrzędne
                                                     który podsunęła mi Magda. 
       zdanie nadrzędne
Otrzymałam wiadomość, 
                                           (jaką?)         zdanie podrzędne
                                                         że mój brat zdał maturę. 
zdanie nadrzędne
Oglądałem film,                            (jaki?)              zdanie podrzędne
                                       który był naprawdę interesujący. 
Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym przydawkowym.
Pamiętaj!

• Przydawka jest określeniem rzeczownika.
• Oznacza właściwości przedmiotów, np. barwę, wielkość, kształt albo przynależność do kogoś.
  
  

Zdanie złożone podrzędnie dopełnieniowe

• • Zastępuje dopełnienie zdania nadrzędnego.
  • Odpowiada na pytania przypadków zależnych: 
    kogo?, czego?, komu?, czemu? 
    kogo?, co?
    z kim?, z czym?
    o kim?, o czym?
    

zdanie nadrzędne
Kasia powiedziała koleżankom, 
                                                    (o czym?)   zdanie podrzędne
                                                                       że wyjeżdża do Peru. 
zdanie nadrzędne
Lubię oglądać, 
                          (co?)     zdanie podrzędne
                                   jak wschodzi słońce. 
zdanie nadrzędne
Zastanawiałem się, 
                                 (nad czym?)              zdanie podrzędne
                                                       jaki będzie temat wypracowania.
zdanie nadrzędne
Zaufam temu, 
                        (komu?)       zdanie podrzędne
                                       kto mnie nie zawiedzie.
zdanie nadrzędne
Nie spodziewałam się, 
                                      (czego?)                     zdanie podrzędne
                                                       że spóźnisz się na nasze spotkanie.
zdanie nadrzędneDzieci nie chcą pamiętać, 
                                           (o czym?)                  zdanie podrzędne
                                                             o tamtych pechowych wydarzeniach.

Zdanie złożone podrzędnie okolicznikowe

• • miejsca,
  • czasu,
  • przyczyny,
  • stopnia,
  • sposobu,
  • celu,
  • przyzwolenia,
  • warunku

• Zastępuje okolicznik zdania nadrzędnego.
• Zdań złożonych podrzędnie okolicznikowych jest tyle, ile rodzajów okoliczników.
• Zdania okolicznikowe odpowiadają na pytania poszczególnych okoliczników.
• Odpowiada na pytania:

• • miejsca

– gdzie?
– skąd?
– dokąd?– którędy?

zdanie nadrzędne
Jedź tam, 
                  (gdzie?)                 zdanie podrzędne
                                  gdzie rozciągają się najładniejsze widoki. 
                                                                       zdanie nadrzędne
                                                             tam dziś są ogromne grzyby.
 zdanie podrzędne                    (gdzie?)  
Gdzie padało dużo deszczu,   
    
zdanie nadrzędne
Na wakacje pojadę tam,                                         (gdzie?)               zdanie podrzędne
                                                       gdzie urodziła się moja mama. 
Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym miejsca.

• • czasu

– kiedy?
– jak długo?, jak dawno?– odkąd?, dokąd?

zdanie nadrzędne
Odwiedzę cię, 
                         (kiedy?)    zdanie podrzędne
                                        kiedy tylko się rozpogodzi. 
zdanie nadrzędne
Lubię patrzeć na niebo,                                       (kiedy?)     zdanie podrzędne
                                                     kiedy zapadnie zmrok. 
Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym czasu. 

• • przyczyny

– dlaczego?
– z jakiego powodu?
– z jakiej przyczyny?

zdanie nadrzędne
Dzwonię do ciebie,                                 (daczego?)         zdanie podrzędne
                                                    bo nie byłaś dzisiaj w szkole. 
zdanie nadrzędne
Spóźniłem się do szkoły,                                          (dlaczego?)                 zdanie podrzędne
                                                              ponieważ nie zdążyłem na autobus. 
Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym przyczyny.

• • celu

– po co?
– w jakim celu?

zdanie nadrzędne
Wyszła do sklepu,                                (po co?)   wypowiedzenie podrzędne
                                              żeby kupić świeże pieczywo. 
zdanie nadrzędne
Iga pożyczyła mi rower, 
                                       (po co?)          wypowiedzenie podrzędne
                                                      żebym mogła dojechać do domu. 
Wypowiedzenie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym celu.

• • sposobu

– jak?
– w jaki sposób?

zdanie nadrzędne
Marcin pracował tak, 
                                  (jak, w jaki sposób?)         zdanie podrzędne
                                                                     że zasłużył na pochwałę. 
zdanie nadrzędne
Zaśpiewam tak, 
                           (jak?)    zdanie podrzędne
                                     żeby rodzice byli ze mnie dumni. 
Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym sposobu.

• • warunku

– pod jakim warunkiem?
– w jakim wypadku?
– jeśli co?

zdanie nadrzędne
Umówię się z tobą,                                 (pod jakim warunkiem?)           zdanie podrzędne
                                                                         jeśli zaprosisz mnie do kina. 
zdanie nadrzędne
Miałbyś kłopoty,                             (pod jakim warunkiem?)        zdanie podrzędne
                                                                     gdybyś nie zdał egzaminu 
Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym warunku.

• przyzwolenia 

– mimo co?– mimo czego?

zdanie nadrzędne
Chociaż było wietrznie,                                      (mimo czego?)              zdanie podrzędne 
                                                                 wiele osób wybrało się na spacer.
zdanie nadrzędne
Mimo że padał śnieg,
                                    (mimo czego?)                 zdanie podrzędne 
                                                               wszystkie drogi były przejezdne.
Chociaż byłem chory,
                                     (pomimo czego?)      zdanie podrzędne 
                                                                   poszedłem do szkoły.

Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym przyzwolenia.

• • stopnia

– w jakim stopniu? 
– jak bardzo?

zdanie nadrzędne
Krzysiek opowiadał tak śmieszne dowcipy,                                                                       (jak bardzo śmieszne?)                 zdanie podrzędne 
                                                                                                                że mógłby występować w kabarecie.
zdanie nadrzędne
Muzyka była tak głośna,                                         (jak głośna?)      zdanie podrzędne 
                                                                 że trzęsły się ściany.